Maria boodschap

Print Friendly, PDF & Email

Negen maanden voor 25 december viert de Kerk de annunciatie of aankondiging van Maria’s zwangerschap. In de kerk Heilige Kruisverheffing is dat verhaal uitgebeeld op het middelste tafereel van de stipes. Dat is het massief aan de grond vastgemaakte voetstuk van het zogenaamde Maria-altaar.

Bethune

De Leuvenaar Michel Abeloos (1828-1881) sculpteerde het altaarstuk in 1866 uit kalksteen en gips. Hij deed dat naar een tekening van de grote promotor van de neogotiek in België, Jean-Baptiste Bethune (1821-1894). Die architect bootste graag de gotische kunst na om die opnieuw te introduceren in kerken en het stadsbeeld. Het Maria-altaarstuk was een eeuw lang polychroom, werd in 1966 wit gespoten en in het voorjaar van 1995 op voortreffelijke wijze opnieuw in kleur gezet door de Sint-Kruise schilders Charles Hernou (°1932) en kleinzoon Simon (°1978).

Het verhaal: een vruchtbaar bezoek (Luc 1,26-38)

Lucas vertelt in zijn evangelie hoe ‘in de zesde maand’ van de zwangerschap van Maria’s nicht Elisabeth de engel Gabriel door God werd gezonden naar Nazareth, een stadje in Galilea. Hij ‘ging binnen bij Maria, een meisje dat verloofd was met Jozef, een man die behoorde tot het huis van David’. De groet die de engel haar bracht, ‘Wees gegroet, gezegende, de Heer is met u’, is later ons gebed Weesgegroet of Ave Maria geworden.

Het grote nieuws van Gabriel was dat Maria zou ‘zwanger worden en een zoon baren’ die later ‘een groot man’ zou worden en ‘Zoon van de Allerhoogste worden genoemd’. Ze moest ‘hem de naam Jezus (= ‘God redt’) geven’. Op haar vraag ‘Hoe is dat dan mogelijk, want ik heb nog geen omgang met een man?’, antwoordde de engel: ‘Heilige Geest zal op u komen en kracht van de Allerhoogste zal u overdekken’. Dit alles wordt hier in dit gipsen tafereel uitgebeeld.

De annunciatie volgens Bethune (1866)

We zien een huiselijk decor: twee rondboograampjes, waarvan één met een vaas bloemen, een boekenrekje met vier boeken (een allusie op de latere vier evangelies?), een rustbank met een rood kussen en een gotisch versierde bidstoel. De vloer is belegd met rode en witte tegels. Duidelijk geen Palestijns decor, maar een vijftiende eeuws Vlaams interieur.

Maria was net geknield aan het bidden of mediteren uit een (onbeschreven) boek dat op haar bidstoel ligt, wanneer ze gestoord wordt door een gevleugelde engel die haar verschijnt. Ze schrikt. Gabriel lijkt met zijn hand te zeggen ‘Wees niet bang’. We zien ook afgebeeld wat hij zegt: ‘Heilige Geest’ wordt hier weergegeven door een witte duif, zoals in het verhaal over Jezus’ doopsel (Luc 3,2). Uit de Geest vertrekken stralen richting Maria. Ze raken haar zedig net niet. Het verhaal van het bezoek van de engel (in het Latijn ‘angelus’) is het latere angelus geworden, een gebedsmoment dat vanuit de kloosters ook door andere gelovigen werd overgenomen.

Maria en Gabriel hebben een aureool om het hoofd. De engel was zo attent om lelies mee te brengen. Uiteraard is dat een toevoeging van Bethune. In de klassieke schilderkunst verwijst een lelie naar de maagdelijke toestand van de afgebeelde, in dit geval Maria. In het jodendom zou de bloem ook verwijzen naar de stam Juda, waartoe Jozef via voorvader koning David behoorde. Ook op de blauwe plint van de stenen kaarsenbank achterop het altaarblad zien we lelies. Ze staan tussen de woorden van de groet van de engel die er in vergulde gotische letters is ingekapt: ‘+ Ave * Maria * Gratia * Plena * Dominus * Tecum * Benedicta * Tu * In * Mulieribus‘ : ‘Wees gegroet Maria, vol van genade, de Heer is met u, gezegend zijt gij boven alle vrouwen’.

Terug naar het tafereel. Maria aanvaardt met een glimlach ootmoedig om draagmoeder van het mysterie van de verlossing te worden. Ze ziet er heel jong uit. Haar haar is nog onbedekt. Tot op vandaag dragen joodse vrouwen namelijk pas vanaf het huwelijk een sluier of pruik. Normaal wordt Maria’s maagdelijkheid gesuggereerd door een wit kleed, maar hier zijn zowel haar kleed als mantel hemelsblauw. Kracht van de Allerhoogste zal u overdekken’ is hier dus letterlijk weergegeven. Het blauw verwijst uiteraard naar de Allerhoogste Die wij traditioneel ‘in de hemelen’ situeren. Blauw is ook de hoofdkleur van gans het altaarstuk. Bethune en de schilders Hernou kennen duidelijk hun vak.

Het valt op dat zowel de lelies in de vaas als in de handen van Gabriel drie bloemknoppen hebben. Is het ver gezocht er Gods Drievuldigheid in te zien? Over die drie goddelijke personen gaat het hier in wezen toch: Vader (blauw kleed), Zoon (de boodschap) en Heilige Geest (duif)? Om ons kruisteken volledig te maken, was Maria’s antwoord: ‘Mij geschiede naar Uw Woord’; met andere woorden: ‘Amen’.

Eric Colenbier (Werkgroep Heemkunde Sint-Kruis)

Wie het annunciatieverhaal kent zal de kernachtige weergave ervan door de Brugse kunstenaar Geert Bisschop snappen en misschien ook smaken. Dat was Maria: één en al ‘Yes’. Het kunstwerk hangt samen met een klassieke Maria-icoon en een moderne interpretatie ervan in de Brugse Maria Magdalenakerk en werd besteld voor het tienjarige bestaan van vzw Yot. (2012, mini neonlampen met groene filter op een OSB-achtergrond, 119 x 84 cm)