De advent drukt o.a. de joodse verwachting van de Messias (Christus, Gezalfde) uit. Christenen geloven dat die is gekomen in Jezus van Nazareth. Daarom wordt Jezus de Christus genoemd. Joden gaan daar niet in mee en verwachten Hem nog steeds. Het afgebeelde tafereel past bij die verwachting. Je vindt het links op de stipes, onder het altaar van het Mariaretabel in de kerk Heilig-Kruisverheffing.
Een ouderpaar zit gezellig op een gotische houten bank, versierd met wijnbladeren. De wijngaard verwijst vaak naar het volk Israël. Vader en moeder hebben een boekrol op hun schoot. Een kind krijgt onderricht, wellicht godsdienstles. Ze lezen niet uit de Bijbel zoals we die nu kennen, want er was toen nog geen Nieuw Testament. Het gaat wellicht om twee rollen uit het tweede deel van de joodse heilige geschriften: de profetenboeken. Profeten zoals Jesaja, Jeremia, Micha, … voorspelden namelijk de komst van een Messias.
Wie zijn de figuren? Wie afgaat op de kleuren van de trouwens voortreffelijke polychromie, wordt door de schilders per vergissing op een verkeerd been gezet. Je zou denken dat de gesluierde vrouw op het rode kussen Maria is, omdat zij traditioneel afgebeeld wordt met een blauwe mantel (de hemelse Geest van God is over haar neergedaald) over een wit kleed (ze is maagd gebleven). De man zal dan, gezien in de kunst groen de klassieke kleur voor Jozef is, haar man zijn. Dan is het centrale kind Jezus. Maar hij heeft toch wel lang haar voor een jongen en is dan nog blond op de koop toe… Vreemd voor een joodse knaap.
Helaas zaten de schilders totaal fout met de kleurenkeuze. Het kind had een blauw en wit kleed moeten krijgen en niet de moederfiguur, want het gaat niet om de kleine Jezus, maar om het kind Maria. Vandaar haar lange haren. En dan zitten op de bank dus niet Maria en Jozef, maar de ouders van Maria: moeder Anna en vader Joachim. Waarom zijn we dat zo zeker? Door de context. Het tafereel maakt deel uit van een reeks van drie cartouches: ernaast staan op de stipes twee andere scène uit Maria’s leven: de boodschap aan Maria dat ze zal zwanger worden en het bezoek van de wijzen aan het pasgeboren kind Jezus. Maria staat trouwens centraal in alle taferelen van dit retabel.
Hier zien we dus Anna, Maria en Joachim. Het kind Maria luistert hier aandachtig naar haar ouders die, naar goede joodse gewoonte, hun dochter de Messiasvoorspellingen van de profeten meegeven. Dit is ook de functie van de eerste lezingen tijdens de advent, die dit B-jaar (2020-2021) genomen zijn uit de profeet Jesaja. Maria kon natuurlijk toen nog niet weten dat zij de moeder van die Messias zou worden.
Dat de heilige Anna wordt afgebeeld is wellicht geen toeval. De Brugse parochie Sint-Anna, het vroegere Sint-Kruis-binnen-de-muren, was vroeger verbonden met de Sint-Kruise moederparochie waarvan de kerk buiten de muren stond. Een tegemoetkoming aan het niet uitgevoerde, maar rond 1860 wel geplande Sint-Anna-altaar dat uiteindelijk in 1869 een Sint-Jozefaltaar is geworden?
De ontwerper van dit neogotische Mariaretabel en dus ook van dit tafereel is de kunstarchitect Jean Baptiste Bethune (1821-1884). De uitvoerder is het Leuvense atelier van Michel Abeloos (1828-1881). Het altaar is gemaakt uit kalksteen en gips en was klaar op 14 juli 1866. Het was zoals typisch voor de (neo)gotiek gepolychromeerd, maar werd in 1966 volledig wit geschilderd. In 1995 kreeg het altaar opnieuw kleur dankzij de voortreffelijke, maar niet onfeilbare schilders Luc en kleinzoon Simon Hernou.
Eric Colenbier (Werkgroep Heemkunde Sint-Kruis)