Klokken komen en gaan
De klokken van Sint-Kruis hebben doorheen de geschiedenis van onze parochie(s) een verhaal te vertellen van komen en gaan. Eén van de redenen voor de bouw van de huidige kerk Heilig-Kruisverheffing in de jaren 1850 was namelijk dat de klok van rond 1730 in het torentje van het toenmalige kerkje van Sint-Kruis nauwelijks te horen was in Vivenkapelle. Dat gehucht behoorde toen nog tot het parochiale territorium. Het groeiend aantal parochianen verdiende trouwens een grote neogotische kerk. Die kreeg een toren van liefst 30 meter hoogte. Het oude kerkje verdween naarmate de nieuwe werd gebouwd. Het bronzen koorklokje naast de deur van de sacristie is nog afkomstig van die vorige kerk en dateert van 1722. De eerstesteenlegging van de huidige kerk Heilig-Kruisverheffing gebeurde op 28 juni 1853 door bisschop Malou en de (vervroegde) inwijding op 19 november 1855. Bouwpastoor was toen Arcadius Van Haverbeke, parochieherder van 1843 tot 1867.
Klok Sint-Jozef (1883-1944 en 1950 tot heden)
Het zijn vooral burgemeester Jules de Bie de Westvoorde en graaf Visart de Bocarmé die de klok voor de gloednieuwe toren gesponsord hebben en er peter van werden. De bronzen klok, 800 kg en 1,09 m hoog en breed, werd in 1883 bij Vanaerschoot in Leuven gegoten en te Sint-Kruis gewijd en opgehangen. Op de nieuwe klok stond volgende tekst: “St.-Jozef gegoten voor St-Kruis anno 1883. Jonker Jules de Bie de Westervoorde, burgemeester Graaf Visart de Bocarmé, voorzitter kerkfabriek, E.H. Verstraete, pastor. A.L.J. Vanaerschoot oudste heeft me gegoten te Loven anno 1883.” Felix Verstraete was toen pastoor.
Een slordige vijftig jaar later verdween deze klok in Duitse smeltovens. Talloze kerken verloren door de Duitse opeising hun klokken. De bezetter recupereerde uit het brons koper voor de wapen- en kogelproductie. In Sint-Kruis gebeurde het ophalen van de klok op 13 december 1943. Het werd stil in Sint-Kruis. Na de oorlog verscheen in 1945 het eerste nummer van een nieuw parochieblad met als welluidende naam “Als ’t Klokje klept”. Wie daar trouwens nog exemplaren van zou liggen hebben, kan het parochiearchief daarmee een plezier doen.
Pas in 1950 kreeg de kerk een nieuwe klok Sint-Jozef. De klok weegt ook 800 kg, is ietsje groter, 111 cm hoog en breed en heeft fa-kruis als toon. Henri Vanneste was toen pastoor van 1936 tot 1961.
Klokken Franciscus, Maria en Henricus (1967-2017)
In de jaren vijftig en zestig zorgden verkavelingen voor een enorme toename van Sint-Kruizenaars. Het bisdom besliste daarom de parochie op te splitsen in kapelanijen die naderhand zelfstandige parochies werden: Sint-Thomas van Kantelberg (1961), Sint-Franciscus (1963) en tenslotte Sint-Lutgardis (1964, “Het schuurtje.
Voor de betonnen open klokkentoren van de even moderne kerk van Sint-Franciscus van Assisi waren drie klokken voorzien. Drie partijen zouden instaan voor elk één klok. De drie klokken werden gewijd op 1 oktober 1967 door hulpbisschop mgr. De Keyzer.
De parochianen en gulle schenkers van de parochie Heilig-Kruisverheffing, waaronder de priesters, zorgden voor klok St.-Franciscus. Die weegt 449 kg en geeft de toon A1 (LA) weer. Zij draagt de tekst: “Pastoor Frans Catrysse, de geestelijkheid en de parochiegemeenschap van de Kruisverheffing schonken Sint-Franciscus. ‘Broeders en zusters, luisteren wij naar de stem van moeder’ A.D. 1967.“
De bewoners van de nieuwe parochiegemeenschap bekostigden de klok Maria. Ze organiseerden hiervoor o.a. een tombola. Het was Michel Dhondt uit de Karel van Manderstraat die een auto Fiat 1100 R won. Klok Maria weegt 314 kg, heeft de toon B1 (SI) en draagt als tekst: “De christengemeenschap van de Dampoortwijk schonk Maria. Hoop op groei. Groei in Liefde. A.D. 1967.”
De derde tenslotte, klok Henricus, werd geschonken door jubilerende medepastoor Henri Vandenbussche. Hij sponsorde zelf en kreeg daarvoor voldoende fondsen bijeen uit jubileumgeschenken. Klok Henricus weegt 185 kg en heeft als toon D2 (RE). De tekst erop luidt: “Bij het zilveren priesterjubileum van kapelaan Henri Vanden Bussche schonken familie en vrienden Henricus. Zilveren jubel in uw vreugde. Troostende stem in uw leed. A.D. 1967.”
In de 21ste eeuw daalde het aantal kerkbezoekers zienderogen. Drie kerken voor Sint-Kruis was niet langer verantwoord. Net na haar gouden jubileum werd de kerk Sint-Franciscus ontwijd en te koop aangeboden. Niet alleen de inboedel kreeg her en der een nieuwe bestemming, ook de klokken. Gegadigde daarvoor was de kerkfabriek van Waregem die op zoek was naar betaalbare klokken om een beiaard samen te stellen. Ze hadden er al vijf en dank zij Franciscus, Henricus en Maria kwamen ze aan acht. De klokken verlieten Sint-Kruis in april 2017 en werden met tromgeroffel onthaald in Waregem voor de decanale kerk Sint-Amandus en Blasius op de Grote Markt. “Nog vijftien klokken en we hebben een echte stadsbeiaard in onze klokkentoren”, droomde de jonge koster-organist Brecht Crabeels (23) toen luidop.
klokken Maria en Johannes (1995)
De hoofdkerk kon niet achterop blijven met haar ene klok. Dat vond toch pastoor Raymond Calmeyn, pastoor van 1986 tot 1997. Hij verkreeg samen met een schare vrijwilligers die het klokkenfonds runden, voldoende franken bijeen om twee extra klokken te laten gieten in de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts in het Nederlandse Asten. De klokken werden op 16 september 1995 gewijd door mgr. Roger Vangheluwe. Van het gieten, wijden en deskundig ophangen bestaat dank zij Jozef Proot een video-opname die via de WHSK op dvd is gekopieerd.
Klok Maria weegt 485 kg en heeft de toon la. Peter en meter zijn de toenmalige gouverneur Olivier Vanneste en zijn echtgenote die in de parochie woonden. Klok Johannes weegt 34
0 kg en geeft de toon si weer. Peter is Albert Vanderostyne, toenmalige voorzitter van de kerkfabriek en meter is de kloostergemeenschap van Mariawende. Wellicht waren de peters en meters ook de sterkste sponsors.
Klokken Albert-Stefaan (1995), Jos-Dirk en Filiep-Michiel (2005) in Male:
Ook de Malehoekverkaveling en de groeiende residentiële wijk rond De Linde en Puienbroek vanaf de jaren 1970 vroegen om een grotere kerk dan het noodkerkje Sint-Thomas van Kantelberg nabij hoeve Het Couvent. Deze kapel was op 21 oktober 1951 ingezegend en genoemd naar haar patroon Sint-Thomas van Kantelberg. Het besluit tot oprichting van de zelfstandige parochie Sint-Thomas van Kantelberg werd tien jaar later uitgevaardigd door bisschop E.J. De Smedt op 16 oktober 1961. Albert Schotte werd als eerste pastoor aangesteld. De inwijding van de huidige kerk gebeurde op zondag 25 juni 1995.
Toen hing klok Albert-Stefaan alleen in de toren: 80 cm diameter, 330 kg, toon si en gewijd tijdens de paaswake van 1995. Op de klok staat: “Ik ben de verrijzenis en het leven (Joh 11,25). Albert-Stefan mijn naam. Jos Gheysens, Dirk Debruyckere, Michiels Hostens: parochiepriesters. Guido baron Gilles de Pélichy: peter. Marie-Louise Van Robaeys: meter. Ik werd gezalfd in de paaswake door Antoon Desmet. Male Sint-Thomas van Kantelberg. 15 april 1995.”
Tien jaar later kwamen twee zussen Albert-Stefaan vergezellen. Ze werden gegoten in de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts in Asten en werden op 26 maart 2005 gewijd. Klok Jos-Dirk werd gesponsord door Male Waar Wij Wonen, is 90 cm breed en hoog, weegt 465 kg en heeft de toon La. De naam van de klok verwijst met dankbaarheid naar de vorige parochiepriesters Jos Gheysens en Dirk Debruyckere. Op de klok staat een lange tekst: “Vrede zij u (Lc 24,37). Jos-Dirk: mijn naam. Filiep Callens en Michiel Hostens: parochiepriesters. Mevrouw Rose-Marie van Canneyt: meter. De heer Jan Cauwe: peter. Geschonken door MWWW. Ik werd gezalfd in de paaswake door deken Johan Goemaere. Male Sint-Thomas van Kantelberg 26 maart 2005.”
Klok Filiep-Michiel heeft een diameter van 71,5 cm, weegt 230 kg, heeft de toon do kruis. Op de klok staat: “Doe maar wat ik u zeggen zal ( Joh 2,5). Filiep-Michiel: mijn naam. Filiep Callens en Michiel Hostens: parochiepriesters. Zuster Albertine Ceysens: meter. De heer Octaaf Cocquyt: peter. Ik werd gezalfd in de paaswake door deken Johan Goemaere. Male Sint-Thomas van Kantelberg 26 maart 2005.” De peter en meter waren wellicht de grootste sponsors.
En het klokje Johannes in de kerk zelf? Dit is niet afkomstig van de vorige kapel, maar is een gift van Jan Cauwe, ere-penningmeester van de kerkfabriek. Het werd oorspronkelijk gebruikt om de werktijden en de pauzes aan te geven in een brouwerij.
Wanneer worden die klokken geluid? Dit gebeurt uiteraard al lang niet meer via het koord door een klokkenluider, maar automatisch. In de Heilig Kruisverheffing roepen twee klokken dagelijks op voor het angelusgebed om 7.30, 12.00 en 19.30 uur. Twee klokken nodigen de parochianen dagelijks uit om deel te nemen aan de avondmis en tijdens het weekend voor de zondagsmissen. Ook bij een huwelijk hoor je twee klokken. Het driegeluid is voorbehouden voor feest- en hoogdagen. Bij een begrafenis hoor je een kwartier voor de dienst het triestig kleppen. Oudere Sint-Kruizenaars herinneren zich nog ‘d’ endeklokke’. Dit geklep meldde wie het horen kon dat een parochiaan aan zijn ‘ende’ gekomen was.
En in coronatijd (maart, april, mei 2020) zorgde diaken Wilfried ervoor dat elke avond om 20.00 uur de klokken luidden als eerbetoon aan al wie zich inzet voor anderen, in het bijzonder zieken en bewoners van zorginstellingen. De klok was in veel straten het signaal om te applaudisseren.
Tekst: Eric Colenbier (Werkgroep Heemkunde Sint-Kruis), met dank aan Luc Van Eeghem (archivaris St-Thomas van Kantelberg)